Żernica to wieś położona w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, w gminie Pilchowice. Najcenniejszym zabytkiem na jej terenie jest drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła wybudowany w 1661 roku. Na pewno nie jest to pierwszy kościół stojący w tym miejscu. Pierwsze wzmianki o istniejącej tutaj świątyni pochodzą z XIII wieku. W dokumentach z XIV i XV wieku kościół wzmiankowany był jako parafialny. Pierwotna świątynia została zniszczona w czasie wojen husyckich w pierwszej połowie XIV wieku. Przypuszczam, że po zniszczeniu kościoła, musiał zostać wybudowany na jego miejscu kolejny, który z nieznanych powodów został rozebrany lub zniszczony. Przypuszczenie to opieram na tym, że obecna wieża kościoła jest o ok. 150 lat starsza od samej świątyni i pochodzi z 1518 roku. Jest więc, moim zdaniem, częścią tego drugiego kościoła.
Jak wspomniałem wyżej, obecny kościół został wzniesiony w 1661 roku, z fundacji opata cysterskiego z Rud, Andreasa Emanuela Pospela . Stoi na wzgórzu górującym nad okolicą. Być może pierwotnie było to miejsce kultu słowiańskich bóstw. Może rosły tu święte dęby naszych przodków. Zdarzało się, że kościoły wznoszono na miejscu pogańskich świętych gajów. To oczywiście moje przypuszczenia. Chociaż w przedsionku kościoła jest wystawiony kamień odnaleziony w fundamentach kościoła, opisany jako pozostałość pogańskiej świątyni, tzw. chramu. Osobiście trochę sceptycznie do tego podchodzę, ponieważ świątynie słowiańskie powstawały głównie na terenach połabskich. Pozostali Słowianie raczej swoje obrzędy odprawiali w świętych gajach.
Kościół został posadowiony na podmurówce ceglano-kamiennej. Jest jednonawowy, orientowany, czyli z prezbiterium zwróconym na wschód. Składa się niejako z trzech części: wieży, nawy oraz prezbiterium. Wieża, konstrukcji słupowej, zbudowana została na rzucie kwadratu. W dolnej części pokryta jest gontem, wyżej (izbica czyli najwyższa, nadwieszona kondygnacja wieży mieszcząca pomieszczenie na dzwony) oszalowana deskami. Ostrosłupowy hełm, zwieńczony krzyżem lotaryńskim (czteroramiennym), również pokryty został gontem.
Nawa oraz prezbiterium zbudowane zostały w konstrukcji zrębowej. Prezbiterium, wyraźnie węższe od nawy, jest trójbocznie zamknięte. Od strony północnej do nawy dobudowana został kruchta, zaś do prezbiterium zakrystia. Obie części kościoła zostały nakryte dachem dwuspadowym, pokrytym gontem. Nad nawą wznosi się sześcioboczna wieżyczka z latarnią. Wokół nawy i prezbiterium znajdują soboty.
Prawdziwe skarby kryją się jednak w środku. Kościół na ogół jest zamknięty, niedostępny dla zwiedzających. Ale w miesiącach letnich, w każda niedzielę, w określonych godzinach, można zwiedzać wnętrze świątyni. W tym roku został udostępniony dla turystów od 14:00 do 15:30. I właśnie w jedną z wakacyjnych niedziel wybrałem się do Żernicy. Do wnętrza kościoła wszedłem przez kruchtę przylegającą do nawy. I tu pierwsze ruchome zabytki. Moją uwagę zwróciła przede wszystkim kamienna chrzcielnica datowana na XI/XII wiek. Również wystawione zostały kamienie: jeden opisany jako pochodzący z pogańskiej świątyni z drugiej połowy pierwszego tysiąclecia, drugi, granitowy, pochodzący z fundamentów pierwotnego kościoła z ok. 1200 roku. Na uwagę zasługują również oryginalne, piękne drzwi prowadzące z kruchty do wnętrza kościoła.
Cały wystrój świątyni utrzymany jest w stylu barokowym. Na uwagę zasługuje dwukondygnacyjny ołtarz główny pochodzący z 1648 roku z bogatą, złoconą dekoracją. Obraz w nim się znajdujący, datowany na 1661 rok, przedstawia patrona kościoła, św. Michała Archanioła walczącego z diabłem. Po obu stronach obrazu znajdują się rzeźby przedstawiające dwóch wielkich świętych kościoła katolickiego. Po lewej stronie mamy św. Piotra, po prawej św. Pawła. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się obraz wyobrażający Pana Jezusa jako dziecko niosące krzyż. Po obu jego stronach znajdziemy rzeźby św. Mikołaja po prawej oraz prawdopodobnie św. Andrzeja po lewej. Warto zwrócić uwagę na brak ołtarza posoborowego. Msze odprawiane w kościele są w rycie trydenckim.
W kościele możemy podziwiać również dwa ołtarze boczne. Lewy, pochodzący z 1756 roku, pokryty jest bogatym ornamentem o motywach roślinnych. Obraz, w jego centralnej części, przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem. Namalowany został we Wrocławiu w 1898 roku. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się rzeźba przedstawiająca św. Wawrzyńca wśród obłoków i główek anielskich. Ołtarz prawy poświęcony jest św. Józefowi. Powstał w połowie XIX wieku. Obraz namalował w 1900 roku ten sam artysta, co obraz w ołtarzu lewym. W zwieńczeniu możemy zauważyć malowidło wyobrażające św. Barbarę.
Warto zwrócić jeszcze uwagę na barokową ambonę. Pochodzi z 1671 roku. Jest bogato zdobiona złoconą dekoracją rzeźbiarską. Korpus ambony został ozdobiony płaskorzeźbami przedstawiającymi czterech ewangelistów. Balustradę zdobi malowidło wyobrażające męczeństwo św. Wawrzyńca. Na uwagę zasługują również stacje Drogi Krzyżowej namalowane w XVIII wieku.
Prawdziwą perełką kościoła jest polichromia pokrywająca prawie cała powierzchnię ścian i stropów. Malowidła wyobrażają sceny biblijne oraz postacie świętych. Pochodzą z XVII wieku. Wyraźnie widać, żeby były malowane przez dwie różne osoby. I prawdopodobnie w odstępie kilkudziesięciu lat. Odkryte zostały na przełomie XX i XXI wieku podczas remontu kościoła. To przykład Biblia pauperum, czyli Biblii dla ubogich. W prezbiterium, na ścianie północnej zostało wyobrażone siedem sakramentów: chrzest, bierzmowanie, pokuta, małżeństwo, kapłaństwo, namaszczenie chorych – namalowane w kołach, zaś pośrodku, postać Jezusa Ukrzyżowanego, namalowanego w sercu, symbolizującego Eucharystię. Poniżej wszystkie stany adorujące krzyż. Po lewej papież, kardynał, biskup, zakonnicy i księża, po lewej cesarz, król, książęta, mieszczanie i chłopi. Na tej samej ścianie znajdują się malowidła przedstawiające doktorów kościoła: św. Grzegorza, św. Ambrożego, św. Augustyna oraz św. Hieronima. Poniżej zaś sceny wyobrażające biblijne życie Hioba oraz żywot św. Aleksego. Za ołtarzem znajduje się polichromia na której dostrzeżemy Adama i Ewę. Niestety, z uwagi na zbyt mało miejsca, nie udało mi się zrobić zdjęcia.
Ścianę południową prezbiterium pokrywają malowidła wyobrażające apostołów. Apostołowie namalowani są w dwóch rzędach, każda postać jest podpisana, więc nie ma żadnego problemu, żeby wszystkich zidentyfikować. Na ścianie południowej nawy, w przestrzeniach międzyokiennych, odnajdziemy namalowane postacie dwóch wielkich świętych zakonników, św. Bernarda z Clairvaux w szarym habicie, z krzyżem, lancą i tyczką z gąbką oraz św. Benedykta z Nursji w czarnym habicie z laską w jednej ręce i księgą w drugiej. Pod oknami namalowano medaliony w kształcie serca. W pierwszym ukazano ukrzyżowanego Jezusa. W drugim Trójcę Świętą. Bóg Ojciec po prawej, Chrystus po lewej siedzą na obłokach, pomiędzy nimi unosi się Duch Święty w postaci gołębicy. W trzecim medalionie umieszczono Jezusa przy kolumnie biczowania.
To nie wszystkie polichromie. Na ścianie północnej nawy możemy zauważyć grupę zakonników (cystersów) i wiernych adorujących Maryję. Matka Boska była przedstawiona na obrazie, który dawniej wisiał na ścianie kościoła. Niestety obraz zaginął. Widnieje po nim tylko ślad, w postaci nie zamalowanego prostokąta, pośrodku medalionu w kształcie serca. Nad miejscem po obrazie został przedstawiony Bóg Ojciec oraz Duch Święty w postaci gołębicy. Na ścianie zachodniej kościoła, pod schodami prowadzącymi na chór widnieje malowidło przedstawiające św. Izydora Oracza, patrona rolników. Świętego przedstawiono ze szpadlem w ręku sypiącego ziarno. Sklepienie nawy pokrywa polichromia z motywami roślinnymi.
Przedstawione powyżej malowidła, to nie jedyne, jakie odnajdziemy na ścianach kościoła. Jest ich znacznie więcej. Zachęcam do odwiedzenia tego pięknego, drewnianego kościółka. Uwierzcie, nie będziecie żałowali. Warto pojechać do Żernicy, by nacieszyć oczy piękną polichromią i innymi zabytkami znajdującymi się w świątyni. POLECAM!!!
