Smoleń to malutka wioska położona w woj. śląskim, w pow. zawierciańskim, w gminie Pilica. Jej początki sięgają okresu średniowiecza. Nad miejscowością górują ruiny średniowiecznego zamku Pilcza.
Na szczycie wzgórza, w drugiej połowie XIV wieku, Otton z Pilczy, wojewoda ruski, wzniósł murowaną warownię. Początkowo była to niewielka budowla kamienna, której najważniejszym elementem była wieża, tzw. stołp. W kolejnych latach właściciele zamku, rodzina Pileckich, rozbudowywali swoją siedzibę. Powstały dwa zamki dolne, wschodni i zachodni, otoczone murem obronnym z kilkoma wieżami czy też basztami. Wewnątrz murów usytuowane były budynki mieszkalne, gospodarcze, a także wykuta w skale studnia.
W 1577 roku zamek odkupuje od rodziny Pileckich, Wojciech Padniewski. Ponieważ ukształtowanie terenu nie pozwalało na dalszą rozbudowę warowni, wzniósł on nową siedzibę w pobliskiej Pilicy, gdzie przeprowadził się w 1610 roku. Opuszczony zamek był dewastowany, m.in. przez Szwedów w 1655 roku, czy Austriaków w końcu XVIII wieku, którzy rozbierali zamek celem pozyskania skalnego budulca. W latach 50-tych i 60-tych XX wieku budowlę zabezpieczono jako trwałą ruinę. W 2010 roku, z powodu złego stanu murów, zakazano wstępu na teren warowni. Rozpoczęto prace zabezpieczające i w 2015 roku ponownie udostępniono obiekt zwiedzającym.
Z parkingu, usytuowanego u podnóża wzgórza, do ruin zamku prowadzi ścieżka przez las porastający całe wzniesienie. Na teren ruin wchodzi się dwoma osobnymi wejściami prowadzącymi do obu zamków dolnych.
Na teren zamku dolnego zachodniego, do wejścia prowadzą drewniane schody. Była to najpóźniej wybudowana część założenia, powstała w drugiej połowie XV wieku. Ta część warowni składa się z dużego dziecińca, pozostałości dwóch wież (jedna z nich była podpiwniczona) oraz budynków mieszkalnych usytuowanych w jej zachodniej części. Całość otoczona jest murem obronnym. Pod murem, po południowej stronie założenia znajduje się studnia. Zabezpieczona jest kratą, a dno wybrukowane. W dawnych czasach była z pewnością znacznie głębsza.
Z zamku zachodniego, drewniane schody prowadzą do zamku górnego, czyli najstarszej części całego założenia. Ta część warowni składa się z wieży, o średnicy 7,5 metra, pozostałości budynku mieszkalnego oraz wykutej w skale cysterny na wodę. Cysterna znajduje się tuż przed wejściem do wieży, więc można się jej dokładnie przyjrzeć z bliska. Wieża została przystosowana do celów turystycznych i służy obecnie jako punkt widokowy. Po krętych schodach można dostać się sam szczyt, skąd roztacza się rozległy widok na zalesione wzgórza, pola uprawne i miejscowości leżące w sąsiedztwie Smolenia.
Aby dostać się do kolejnej części warowni, czyli zamku dolnego wschodniego, należy wyjść na zewnątrz i przejść wzdłuż murów kilkanaście metrów do kolejnego wejścia. Tym razem to oryginalna, gotycka, ostrołukowa brama, do której prowadzi most (dawniej zwodzony). Ta część warowni składa się z kamiennego muru obronnego o grubości ok. 2 metrów oraz dziedzińca. W południowo-wschodniej części, prawdopodobnie znajdowała się wieża obserwacyjna. Z całą pewnością znajdowały się również w tej części zamku zabudowania drewniane (mieszkalne lub gospodarcze), po których nie pozostał żaden ślad. Obecnie, wzdłuż południowej części murów, czyli od miejsca, gdzie dawniej stała wieża, do bramy wjazdowej, został poprowadzony drewniany ganek. Zapewne tego typu konstrukcja istniała również w średniowieczu, służąc obrońcom zamku do obserwacji oraz odpierania ewentualnych ataków.
Zamek Pilcza w Smoleniu nie jest tak oblegany przez turystów jak inne jurajskie warownie. Ale z całą pewnością wart jest odwiedzenia. W ciszy i spokoju, bez pośpiechu, można go zwiedzić, przyjrzeć mu się dokładnie i spędzić w jego murach czas z rodziną lub przyjaciółmi. Wzdłuż ścieżki prowadzącej do ruin zostały umieszczone tablice z informacjami na temat zamku. Warto się z nimi zapoznać. Myślę, że nikt nie będzie zawiedziony tą wyjątkową warownią. POLECAM!!!
